Những yếu tố nào tạo nên một nhà lãnh đạo giỏi? – hay nói cách khác, những kỹ năng một người lãnh đạo cần có là gì ? – là một trong những chủ đề đang được các bạn trẻ tìm kiếm nhiều nhất. Sự thật là khả năng lãnh đạo hiệu quả phụ thuộc vào nhiều kỹ năng quan trọng, nhưng sẽ linh hoạt không cùng 1 khuôn và trên thực tế cho thấy rằng, các nhà lãnh đạo khác nhau có những đặc điểm và phong cách riêng biệt.
Thực tế, không có một phương pháp duy nhất nào để lãnh đạo trong mọi tình huống. Một trong những đặc điểm nổi bật của những nhà lãnh đạo xuất sắc chính là sự linh hoạt và khả năng thích ứng với những thay đổi của hoàn cảnh. Kỹ năng lãnh đạo rất được các nhà tuyển dụng coi trọng, vì chúng liên quan đến khả năng giao tiếp, động viên và xây dựng sự tôn trọng từ mọi người.
Hãy cùng K-Outsourcing tìm hiểu định nghĩa kỹ năng lãnh đạo và một số kỹ năng cốt lõi mà hầu hết các nhà lãnh đạo giỏi đều sở hữu nhé!
Định nghĩa một nhà lãnh đạo
Định nghĩa theo Từ điển tiếng Anh Chambers, ấn bản năm 1989.
- dẫn đầu v.t. chỉ đường bằng cách đi trước: đi trước: … chỉ đạo: hướng dẫn: tiến hành
- người lãnh đạo n. người dẫn đầu hoặc đi đầu tiên: một tù trưởng: người đứng đầu một nhóm, đoàn thám hiểm, v.v
Do đó, định nghĩa này bao gồm cả lãnh đạo chính thức và không chính thức. Người lãnh đạo có thể chỉ là người đứng đầu nhóm, hoặc họ có thể được bổ nhiệm một cách chính thức vào vị trí lãnh đạo.
Các định nghĩa khác về lãnh đạo
- Fredrik Arnander, trong cuốn sách “We Are All Leaders” xuất bản năm 2013, cho rằng lãnh đạo “ không phải là vấn đề về vị trí mà là tư duy ”.
- Trong một bài viết trên tờ Premium Times của Nigeria, Bamidele Ademola-Olateju đã tuyên bố: “ Người lãnh đạo đi trước, dẫn đường và bằng hành động của mình, mọi người sẽ đi theo .”
- Nelson Mandela, cố lãnh đạo vĩ đại của Nam Phi, đã nói như sau: “ Tốt hơn là dẫn đầu từ phía sau và đưa những người khác lên phía trước, đặc biệt là khi bạn ăn mừng chiến thắng khi những điều tốt đẹp xảy ra. Bạn đi đầu khi có nguy hiểm. Khi đó, mọi người sẽ đánh giá cao sự lãnh đạo của bạn.”
Rõ ràng từ tất cả các định nghĩa về lãnh đạo rằng một nhà lãnh đạo phải có những người theo sau. Theo định nghĩa, để đi trước, phải có những người khác theo sau bạn.
“Người nào nghĩ mình dẫn đầu nhưng không có ai theo sau thì chỉ đang đi dạo.”
Lãnh đạo chính thức và không chính thức
Việc bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo, như giám đốc điều hành, mang lại một mức độ quyền lực và thẩm quyền chính thức nhất định. Nói cách khác, giám đốc điều hành có khả năng yêu cầu và mong đợi sự tuân thủ từ người khác nhờ vào vị trí của mình. Họ cũng có thể ủy quyền cho các thành viên trong hội đồng quản trị, quản lý cấp cao và cấp dưới thực hiện các nhiệm vụ đó thay mặt cho mình.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo không chỉ dựa vào quyền lực được trao cho vị trí của họ. Họ cần cả quyền lực không chính thức.
Quyền lực không chính thức là sức mạnh xuất phát từ lòng tin và sự ngưỡng mộ của những người đi theo. Điều này có được nhờ khả năng truyền cảm hứng, sức lôi cuốn, hoặc tạo ra một tầm nhìn mà mọi người sẵn lòng ủng hộ. Đôi khi, đơn giản chỉ cần nhà lãnh đạo thực hiện những điều mà đội ngũ của họ tin là đúng đắn.
Nếu thiếu quyền lực không chính thức, bất kỳ nhà lãnh đạo nào, dù ở vị trí chính thức ra sao, cũng sẽ gặp khó khăn trong việc đạt được mục tiêu. Khi một nhà lãnh đạo chỉ có quyền lực chính thức, người khác có thể chỉ tuân thủ khi họ hiện diện. Nhưng một khi không có mặt, họ có thể chọn không hành động, hoặc thậm chí làm những điều khác mà họ tin là đúng.
Hiểu về Lãnh đạo
Nhiều người coi lãnh đạo là chức vụ trong công việc. Tuy nhiên, vai trò lãnh đạo ở khắp mọi nơi xung quanh chúng ta chứ không chỉ trong môi trường làm việc.
Lý tưởng nhất là các nhà lãnh đạo trở thành nhà lãnh đạo vì họ có uy tín và vì mọi người muốn đi theo họ. Sử dụng định nghĩa này, rõ ràng là các kỹ năng lãnh đạo có thể được áp dụng cho bất kỳ tình huống nào mà bạn được yêu cầu phải dẫn đầu, về mặt chuyên môn, xã hội và ở nhà trong bối cảnh gia đình. Ví dụ về các tình huống mà có thể cần đến sự lãnh đạo, nhưng bạn có thể không liên tưởng ngay đến điều đó, bao gồm:
- Lên kế hoạch và tổ chức một buổi họp mặt gia đình lớn, ví dụ như để kỷ niệm ngày cưới hoặc sinh nhật quan trọng;
- Phản ứng với bệnh tật hoặc cái chết trong gia đình và thực hiện các bước để tổ chức chăm sóc hoặc thực hiện các sắp xếp khác; và
- Đưa ra quyết định về việc chuyển nhà hoặc việc học của con cái.
Nói cách khác, các nhà lãnh đạo không phải lúc nào cũng được bổ nhiệm và kỹ năng lãnh đạo có thể cần thiết trong nhiều trường hợp.
Chúng ta có thể nói rằng “ một số người sinh ra đã là nhà lãnh đạo, một số đạt được khả năng lãnh đạo và một số được trao cho khả năng lãnh đạo ”.
Nhưng chính xác thì nhà lãnh đạo là gì?
Một nhà lãnh đạo có thể được định nghĩa khá đơn giản là ‘ một người lãnh đạo hoặc chỉ huy một nhóm, tổ chức hoặc quốc gia ‘.
Định nghĩa này rất rộng và có thể bao gồm cả vai trò chính thức và không chính thức, tức là cả những nhà lãnh đạo được bổ nhiệm và những người tự phát xuất hiện để ứng phó với các sự kiện.
Trong những năm gần đây, đã xuất hiện nhiều bằng chứng đáng kể cho thấy các tổ chức và nhóm mạnh nhất có xu hướng cho phép và tích cực khuyến khích từng thành viên của nhóm hoặc tổ chức dẫn đầu tại thời điểm thích hợp. Ngược lại, các tổ chức và gia đình có những nhà lãnh đạo đặc biệt kiểm soát có xu hướng khá bất ổn.
Do đó, trên thực tế, lãnh đạo khá linh hoạt: các nhà lãnh đạo được tạo ra bởi hoàn cảnh. Vấn đề quan trọng là mọi người có sẵn sàng tuân theo họ vào đúng thời điểm hay không.
Mọi người cũng đấu tranh với khái niệm về sự khác nhau giữa việc trở thành nhà lãnh đạo và việc trở thành nhà quản lý. Bạn có thể đã nghe ý tưởng rằng ‘nhà lãnh đạo làm điều đúng đắn, và nhà quản lý làm đúng’. Đây là một sự phân biệt khá tinh tế, và nhiều nhà lãnh đạo cũng là nhà quản lý (và ngược lại). Có lẽ sự khác biệt chính là các nhà lãnh đạo được kỳ vọng sẽ tạo ra và truyền đạt một tầm nhìn hấp dẫn, thường gắn liền với sự thay đổi. Mặt khác, các nhà quản lý có lẽ thường gắn liền với việc duy trì nguyên trạng.
Phát triển Lãnh đạo
Nhiều người tự hỏi liệu khả năng lãnh đạo có thực sự có thể được dạy hay không.
Những người có lợi ích cố hữu (học giả và những người cung cấp đào tạo lãnh đạo hoặc tài liệu nào đó) tin rằng điều đó có thể. Tuy nhiên, nhiều nhà lãnh đạo thành công chưa bao giờ được đào tạo chính thức. Đối với họ, lãnh đạo là một trạng thái tinh thần, và chính tính cách và đặc điểm của họ khiến họ trở thành những nhà lãnh đạo thành công.
Rõ ràng là cần phải đạt được sự cân bằng giữa hai quan điểm này.
Không có nghi ngờ gì rằng một số người có bản chất bị thu hút nhiều hơn vào các vai trò lãnh đạo so với những người khác. Tuy nhiên, sẽ là vô lý khi cho rằng mặc dù điều này đã được đưa ra trong quá khứ chỉ những người có một số đặc điểm thể chất hoặc cá nhân nhất định mới có thể lãnh đạo. Ví dụ, rõ ràng đã được chứng minh rằng việc là nam giới hoặc cao lớn không khiến một người trở thành nhà lãnh đạo tốt hơn, mặc dù nhiều nhà lãnh đạo vừa là nam giới vừa cao lớn.
Có vẻ như khả năng lãnh đạo đòi hỏi một số kỹ năng nhất định. Phần dưới của bài viết này sẽ nêu chi tiết hơn về các kỹ năng mà mọi nhà lãnh đạo cần có
Phong cách lãnh đạo
Một trong những khía cạnh quan trọng nhất của lãnh đạo là không phải mọi nhà lãnh đạo đều giống nhau và có rất nhiều phong cách lãnh đạo khác nhau. Mỗi phong cách lãnh đạo phù hợp với mỗi người và hoàn cảnh khác nhau, và những nhà lãnh đạo giỏi nhất sẽ học cách sử dụng nhiều phong cách khác nhau.
Có nhiều mô hình phong cách lãnh đạo khác nhau, nhưng có lẽ một trong những mô hình nổi tiếng nhất là Sáu phong cách lãnh đạo của Daniel Goleman. Đây gần như chắc chắn là một trong những mô hình có gốc rễ mạnh mẽ nhất trong nghiên cứu, điều này có thể giải thích một phần sự phổ biến của nó.
Goleman đã xác định sáu phong cách mà ông dán nhãn như sau:
- Cưỡng ép hoặc ra lệnh – ‘làm theo lời tôi nói’
- Đặt nhịp độ – ‘làm như tôi làm, ngay bây giờ’
- Có thẩm quyền – ‘đi với tôi’
- Liên kết – ‘con người là trên hết’
- Dân chủ – ‘bạn nghĩ sao?’
- Huấn luyện – ‘thử và xem
Các lỗi sai mà các nhà lãnh đạo kém hiệu quả thường gặp
1. Lãnh đạo là người quyết định duy nhất
Lỗi sai này là việc coi người lãnh đạo là người duy nhất có khả năng đưa ra quyết định hoặc ý tưởng cho tổ chức, dù là trong một doanh nghiệp, gia đình hay một nhóm tình nguyện. Kết quả là, những người còn lại chỉ trở thành những người theo dõi, không tham gia chủ động vào quá trình ra quyết định và không chịu trách nhiệm về kết quả hành động của mình.
Điều này tạo ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho tổ chức và đội ngũ, bao gồm:
- Thiếu sự tương tác và giao tiếp.
- Ít hoặc không có sáng kiến từ cá nhân.
- Thiếu động lực để thực hiện những việc tích cực, chỉ đơn giản là tuân theo mệnh lệnh.
- Rất ít lý do để không thực hiện những hành động sai trái, miễn là chúng không vi phạm pháp luật.
Khi tổ chức phát triển và số lượng quyết định cần đưa ra ngày càng tăng, thời gian cho mỗi quyết định cũng kéo dài hơn. Do đó, tổ chức dễ rơi vào tình trạng trì trệ, không thể phản ứng nhanh chóng và linh hoạt với những thay đổi của môi trường.
2. Người lãnh đạo luôn đúng
Chúng ta đều là con người và ai cũng có thể mắc sai lầm. Tuy nhiên, một số nhà lãnh đạo lại không bao giờ thừa nhận điều này, mà luôn khẳng định mình là đúng. Những người xung quanh họ nhanh chóng nhận ra rằng để thành công trong tổ chức, họ chỉ cần nói “đồng ý” với nhà lãnh đạo.
Có hai vấn đề chính nảy sinh từ tình huống này:
- Không ai đúng mọi lúc. Nếu một nhà lãnh đạo tự cho mình là luôn đúng, cả nội bộ và bên ngoài tổ chức sẽ nhận ra điều đó không đúng. Danh tiếng của họ sẽ bị ảnh hưởng, và họ sẽ gặp khó khăn trong việc sử dụng quyền lực không chính thức. Ảnh hưởng của họ sẽ giảm sút theo thời gian.
- Thiếu sự thách thức. Không ai dám thách thức những điều sai trái, ngay cả khi họ biết điều đó không đúng. Sự sẵn sàng tranh luận và đưa ra ý kiến là dấu hiệu của một tổ chức lành mạnh, nơi khuyến khích thử nghiệm và đổi mới. Việc không thách thức những tư duy kém sẽ dẫn đến những quyết định sai lầm và cuối cùng là sự thất bại của tổ chức.
Cả hai mô hình này đều gây tổn hại lâu dài. Khi kiểu lãnh đạo này tiếp tục nắm quyền, tổ chức càng trở nên khó phục hồi. Người lãnh đạo có thể trở nên ít khoan dung với tư duy độc lập, trong khi những người dưới quyền cũng mất đi khả năng tư duy độc lập hoặc có thể sẽ rời bỏ tổ chức. Điều này không đáng lo ngại cho đến khi nhà lãnh đạo nghỉ hưu, thời điểm mà tổ chức có thể gặp khó khăn trong việc lập kế hoạch kế nhiệm.
Lịch sử đã chứng minh rằng:
- Những gia đình có người cha hoặc mẹ thích chỉ huy thường gặp bất ổn.
- Các quốc gia sùng bái cá nhân quanh một “người cầm lái vĩ đại” thường phải gánh chịu thiệt hại lâu dài. Ngoại trừ các chế độ quân chủ cha truyền con nối, rất ít “người cai trị” có thể chuyển giao quyền lực cho thế hệ tiếp theo. Từ Oliver Cromwell đến các chế độ toàn trị hiện đại, thời điểm kế vị thường là lúc đất nước nói “đủ rồi”.
Các công ty do bàn tay sắt của người sáng lập điều hành thường thất bại khi người sáng lập qua đời hoặc nghỉ hưu, ngay cả khi đã chuẩn bị người kế nhiệm. Nhiều “công ty gia đình” không tồn tại đến thế hệ thứ hai.
Kỹ năng mà nhà lãnh đạo giỏi cần có
1. Kỹ năng tư duy chiến lược
2. Tầm quan trọng của tổ chức và lập kế hoạch trong lãnh đạo
Khả năng lập kế hoạch và hiện thực hóa kế hoạch cho tổ chức không chỉ là cốt lõi trong quản lý mà còn là những công cụ mà các nhà lãnh đạo xuất sắc tận dụng triệt để. Một tầm nhìn tuyệt vời sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có một kế hoạch cụ thể để biến nó thành hiện thực.
Do đó, bên cạnh tư duy chiến lược, việc tổ chức và lập kế hoạch hành động là điều cần thiết để hiện thực hóa tầm nhìn và chiến lược của bạn. Kỹ năng quản lý dự án và lập kế hoạch dự án cũng vô cùng hữu ích cho cả nhà quản lý lẫn lãnh đạo. Hơn nữa, quản lý rủi ro hiệu quả là rất quan trọng để giúp bạn tránh những tình huống không mong muốn và xử lý chúng khi chúng phát sinh.
Các nhà lãnh đạo giỏi thường sở hữu kỹ năng điều hành xuất sắc để quản lý nhóm một cách hiệu quả. Họ cũng cần khả năng ra quyết định chính xác để triển khai chiến lược và giải quyết các vấn đề phát sinh. Với thái độ tích cực, các vấn đề có thể được chuyển hóa thành cơ hội và bài học quý giá. Một nhà lãnh đạo có thể thu thập được nhiều thông tin quý báu từ một vấn đề đã được giải quyết, từ đó nâng cao khả năng lãnh đạo của mình
3. Kỹ năng quản lý con người
Không có những người đi cùng, nhà lãnh đạo sẽ không thể hiện thực hóa vai trò của mình. Do đó, khả năng làm việc hiệu quả với mọi người, cả trong các mối quan hệ một-một và trong nhóm, là điều thiết yếu. Các nhà lãnh đạo cần có một bộ công cụ đa dạng để xử lý những tình huống khác nhau. Nhiều kỹ năng trong số này cũng rất quan trọng đối với các nhà quản lý, và bạn có thể tìm hiểu thêm về chúng trên trang Kỹ năng quản lý của chúng tôi.
Một trong những kỹ năng then chốt mà các nhà lãnh đạo mới cần nắm vững là khả năng giao phó. Đây có thể là một thách thức đối với nhiều người, nhưng khi được thực hiện hiệu quả, việc giao phó không chỉ trao quyền trách nhiệm cho các thành viên trong nhóm mà còn giúp họ cảm nhận được vai trò lãnh đạo và duy trì động lực.
Phân công công việc trong một nhóm cũng đối mặt với nhiều thách thức, từ việc cân bằng khối lượng công việc đến việc đảm bảo mọi người đều có cơ hội phát triển.
Cả nhà lãnh đạo và nhà quản lý đều cần hiểu cách xây dựng và quản lý một nhóm. Họ cần biết cách tuyển dụng hiệu quả và đưa mọi người “On Board” thông qua các quy trình hướng dẫn. Ngoài ra, việc quản lý hiệu suất, bao gồm đánh giá định kỳ và xử lý hiệu suất kém, cũng rất quan trọng.
4. Kỹ năng quản lý linh hoạt và đổi mới
Quản lý linh hoạt có thể xem như một phần không thể thiếu của kỹ năng quản lý con người và giao tiếp, nhưng nó lại trở nên đặc biệt quan trọng trong thời điểm chuyển mình. Nhà lãnh đạo cần nắm vững cách quản lý linh hoạt để hướng dẫn tổ chức vượt qua các giai đoạn chuyển biến. Kỹ năng này yêu cầu khả năng tạo ra và truyền đạt một tầm nhìn hấp dẫn, cũng như thực hiện những bước đi vững chắc để đảm bảo rằng thay đổi sẽ được duy trì, không để tổ chức quay lại trạng thái cũ.
Một khía cạnh quan trọng khác của quản lý linh hoạt là đổi mới. Các nhà lãnh đạo xuất sắc không chỉ biết cách đổi mới mà còn khuyến khích tinh thần đổi mới trong đội ngũ của họ.
5. Kỹ năng giao tiếp
Kỹ năng giao tiếp không chỉ cần thiết cho mọi người mà đặc biệt quan trọng đối với các nhà lãnh đạo và quản lý. Những kỹ năng này không chỉ riêng cho lãnh đạo, nhưng những nhà lãnh đạo thành công thường thể hiện trình độ cao trong giao tiếp.
Các nhà lãnh đạo giỏi thường là những người lắng nghe tuyệt vời, có khả năng lắng nghe tích cực và thu thập thông tin qua những câu hỏi thông minh. Họ cũng có khả năng thể hiện sự quyết đoán, giúp họ trình bày quan điểm mà không gây hấn nhưng vẫn kiên quyết. Khả năng xây dựng mối quan hệ nhanh chóng và bền chặt với đồng nghiệp và cấp dưới là một trong những phẩm chất giúp họ thu hút và truyền cảm hứng.
Các nhà lãnh đạo cũng cần biết cách đưa ra phản hồi về hiệu suất cá nhân một cách xây dựng, đồng thời lắng nghe ý kiến của người khác. Họ thường có khả năng giao tiếp hiệu quả, từ các buổi thuyết trình chính thức đến các cuộc trò chuyện không chính thức. Kỹ năng giao tiếp trong những tình huống khó khăn cũng được mài giũa qua thời gian và thực hành.
- Tìm hiểu thêm về K-Outsourcing: K-Outsourcing Việt Nam
- Cập nhật những thông tin tuyển dụng mới nhất: K-Outsourcing Tuyển dụng