Trong môi trường công sở hiện đại, hầu hết nhân sự – đặc biệt là Gen Z – thường rơi vào tình trạng “quá tải vô hình”. Nguyên nhân không hẳn do khối lượng công việc quá nhiều, mà nằm ở việc họ không dám từ chối. Nỗi sợ bị đánh giá, sợ mất lòng đồng nghiệp hay sợ bị coi là thiếu tinh thần hợp tác khiến nhiều người tự “ôm” thêm việc, dù bản thân đã chật vật. Hậu quả là stress, kiệt sức (burnout) và hiệu suất sụt giảm.
>>> Xem thêm bài viết: Từ 8h đến 17h: Làm Sao Để Không “Tắt Điện” Khi Rời Văn Phòng?
Vậy, làm thế nào để nói “Không” khéo léo mà vẫn giữ được sự tôn trọng, thậm chí nâng cao hình ảnh chuyên nghiệp? Đây chính là “kỹ năng sinh tồn” ít ai được dạy, nhưng lại quyết định sự bền vững trong sự nghiệp.
Vì sao “không biết từ chối” có thể hại sự nghiệp?
Thoạt nghe, việc “luôn sẵn sàng nhận việc” có vẻ như một điểm cộng. Bạn trở thành người “đa năng”, được đồng nghiệp khen là nhiệt tình, sếp khen là chịu khó. Nhưng về lâu dài, sự thiếu ranh giới này có thể phá hỏng chính sự nghiệp.
Thứ nhất, khi liên tục nhận thêm nhiệm vụ ngoài khả năng hoặc thời gian, bạn sẽ khó hoàn thành tốt công việc cốt lõi. Kết quả là hình ảnh “nhiệt tình nhưng thiếu hiệu quả” dễ hình thành trong mắt quản lý.
Thứ hai, sự hy sinh liên tục dễ dẫn đến stress kéo dài. Căng thẳng và burnout không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
Thứ ba, khi bạn không biết nói “Không”, đồng nghiệp và sếp có thể mặc nhiên cho rằng bạn luôn sẵn sàng. Điều này vô tình biến sự nhượng bộ thành “tiêu chuẩn mặc định”, khiến bạn mất đi quyền kiểm soát công việc.
Tâm lý sợ từ chối – vì sao nhiều người mắc kẹt?
Không dám nói “Không” thường bắt nguồn từ tâm lý sâu xa. Có thể là sợ mất lòng, lo ngại bị đồng nghiệp đánh giá là thiếu tinh thần đồng đội. Cũng có thể là sợ bỏ lỡ cơ hội – nhiều nhân sự trẻ nghĩ rằng, nếu từ chối thì có thể bị sếp “để ý”, bị loại khỏi danh sách thăng tiến.
Ở góc độ văn hóa, người Việt vốn đề cao sự hòa hợp, ngại xung đột. Chính vì vậy, “nói Có” được xem như phép lịch sự, còn “nói Không” đôi khi bị gán mác tiêu cực. Tuy nhiên, trong môi trường làm việc chuyên nghiệp, từ chối khéo léo không hề đồng nghĩa với chống đối. Ngược lại, đó là cách bạn quản trị nguồn lực bản thân một cách thông minh.
Kỹ thuật nói “Không” thông minh
1. Kỹ thuật Sandwich No – Khen ngợi / Đưa lý do / Đề xuất giải pháp
Một trong những cách nói “Không” khéo léo mà nhiều người áp dụng thành công là Sandwich No – tức là khen ngợi hoặc ghi nhận trước, rồi mới từ chối, và cuối cùng để lại một gợi ý thay thế.
Ví dụ, khi đồng nghiệp nhờ bạn làm giúp báo cáo gấp, thay vì nói “Không, mình bận lắm”, bạn có thể nói: “Tớ thấy báo cáo cậu làm rất chi tiết, nhưng hôm nay tớ đang kẹt deadline khác nên không kịp hỗ trợ. Tuy nhiên, tớ có thể gửi mẫu báo cáo cũ để cậu tham khảo, sẽ đỡ tốn thời gian hơn.” Bằng cách này, bạn từ chối mà vẫn giữ được thiện chí hỗ trợ.
2. Kỹ thuật Đưa giải pháp thay thế – “Không” nhưng vẫn giúp đỡ
Một lựa chọn khác là đưa ra giải pháp thay thế thay vì ôm việc. Chẳng hạn, khi sếp muốn bạn tham gia thêm một dự án mới trong khi bạn đã quá tải, bạn có thể thẳng thắn chia sẻ: “Dự án này quan trọng, em cũng muốn tham gia, nhưng hiện tại em đang phụ trách A và B. Nếu cần thêm người, em nghĩ chị Linh bên Marketing có kinh nghiệm tương tự, chị ấy có thể hỗ trợ nhanh hơn.” Cách này giúp bạn vừa bảo vệ quỹ thời gian của mình, vừa cho thấy sự trách nhiệm khi đề xuất hướng giải quyết khác.
3. Kỹ thuật Trì hoãn khéo léo – Nói “Chưa” thay vì “Không”
Một kỹ thuật hữu ích nữa là trì hoãn khéo léo. Khi chưa sẵn sàng để từ chối ngay, bạn có thể tạo khoảng thời gian cân nhắc thay vì trả lời thẳng thừng. Ví dụ, đồng nghiệp rủ bạn tham gia sự kiện hỗ trợ cuối tuần, bạn có thể nói: “Hiện giờ mình chưa chắc vì cuối tuần có việc gia đình. Cho mình kiểm tra lại lịch, nếu sắp xếp được mình sẽ báo ngay trong ngày mai nhé.” Điều này vừa giữ được sự lịch sự, vừa giúp bạn tránh bị cuốn vào việc mình không thật sự muốn tham gia.
4. Kỹ thuật Chân thành nhưng ngắn gọn – Không vòng vo quá nhiều
Cuối cùng, trong những tình huống không còn lựa chọn nào khác, hãy chọn sự rõ ràng và chân thành. Khi sếp yêu cầu ở lại tăng ca trong khi bạn đã có kế hoạch cá nhân, một lời từ chối khéo có thể là: “Em hiểu công việc đang gấp, nhưng tối nay em có lịch quan trọng đã sắp từ trước. Em sẽ hoàn thành phần việc còn lại trước 5h để bàn giao cho team.” Lời nói này không chỉ khẳng định ranh giới cá nhân, mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm với công việc.
Điểm mấu chốt: Nói “Không” không phải là chống đối, mà là cách quản lý ranh giới cá nhân một cách thông minh. Mỗi kỹ thuật trên phù hợp với từng tình huống, giúp bạn vừa bảo vệ thời gian – năng lượng của mình, vừa duy trì sự tôn trọng và hợp tác nơi công sở.
Lợi ích lâu dài của việc học cách nói “Không”
Học cách từ chối không phải để trốn tránh, mà để chọn lọc và tập trung. Một nhân sự biết quản lý ranh giới sẽ:
- Giữ được năng lượng và sự tỉnh táo cho những công việc quan trọng.
- Xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp và có chính kiến.
- Duy trì sự tôn trọng từ đồng nghiệp, bởi họ biết bạn đáng tin cậy, không phải ai nhờ gì cũng gật đầu rồi để công việc trôi dạt.
Quan trọng hơn, “Nói Không” chính là cách bạn khẳng định rằng: sự nghiệp của tôi có định hướng, và tôi biết điều gì xứng đáng với năng lượng mình bỏ ra.
“Nói Không” – không chỉ là tự vệ, mà là chiến lược sự nghiệp
Điểm khác biệt ở đây nằm ở góc nhìn. Nhiều người nghĩ rằng từ chối chỉ là một cách tự vệ, giữ mình khỏi quá tải. Nhưng thực tế, “Nói Không” chính là một chiến lược phát triển sự nghiệp.
Khi bạn biết chọn lọc, bạn có nhiều thời gian hơn để đầu tư vào những dự án quan trọng, học hỏi kỹ năng mới, hoặc xây dựng mối quan hệ có giá trị. Ngược lại, nếu bạn chỉ chạy theo việc vặt, bạn sẽ mãi quay vòng trong guồng xoay “bận nhưng không tiến xa”.
Kết luận
Trong công sở, kỹ năng nói “Không” không hề là ích kỷ hay chống đối. Đó là nghệ thuật quản lý bản thân, là cách để bảo vệ sự nghiệp dài hạn. Gen Z – thế hệ trẻ đang từng bước khẳng định mình – càng cần rèn luyện kỹ năng này, bởi thị trường lao động ngày càng khốc liệt.
Hãy nhớ rằng: mỗi lần bạn nói “Không” với một việc không phù hợp, là bạn đang nói “Có” với sự nghiệp của chính mình.
Tìm hiểu thêm nhiều bài viết hữu ích tại đây!
GIỚI THIỆU VỀ K-OUTSOURCING
Công ty cổ phần Giải pháp nhân sự và Tư vấn đầu tư K-Outsourcing Việt Nam là đối tác uy tín trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao động và giải pháp nhân sự cho các doanh nghiệp với hệ sinh thái hỗ trợ nâng cao. Các dịch vụ của K-Outsourcing bao gồm: Tuyển dụng lao động, cho thuê lại lao động, payroll, tư vấn phát triển nguồn lực.
Tìm hiểu thêm về K-Outsourcing: K-Outsourcing Việt Nam
