Tư Duy Thiết Kế Sự Nghiệp: 5 Bước Để Bạn Ngừng “Trôi Dạt”
Sự nghiệp của bạn có giống như một con thuyền không người lái, trôi dạt theo dòng chảy của những công việc hàng ngày, những yêu cầu bất chợt của cấp trên và những cơ hội ngẫu nhiên xuất hiện? Rất nhiều dân văn phòng đang ở trong tình trạng đó: chăm chỉ, cần mẫn nhưng lại hoàn toàn bị động, để sự nghiệp của mình được định đoạt bởi hoàn cảnh. Chúng ta chấp nhận một lời mời làm việc, rồi một vị trí thăng chức, và cứ thế tiếp tục con đường đó mà hiếm khi dừng lại để tự hỏi: “Đây có thực sự là điều mình muốn?”. Tình trạng sự nghiệp trôi dạt này là một cái bẫy thầm lặng, bào mòn động lực và khiến chúng ta bỏ lỡ tiềm năng thực sự của mình. Đã đến lúc chúng ta cần một cuộc cách mạng trong tư duy: hãy ngừng làm hành khách và trở thành kiến trúc sư cho chính hành trình của mình bằng một phương pháp đầy sức mạnh: Tư duy thiết kế sự nghiệp (Career Design Thinking).
“Sự Nghiệp Trôi Dạt” – Khi Bạn Để Công Việc Chọn Mình
“Sự nghiệp trôi dạt” là trạng thái khi con đường phát triển cá nhân của bạn không được định hướng bởi một kế hoạch có chủ đích, mà được hình thành một cách ngẫu nhiên. Bạn bắt đầu công việc đầu tiên có thể vì mức lương hấp dẫn hoặc vì đó là lựa chọn “an toàn” trong mắt mọi người. Sau đó, bạn cứ làm việc, hoàn thành nhiệm vụ, và khi có một vị trí trống cao hơn, bạn ứng tuyển hoặc được đề bạt. Bạn có thể thăng chức, nhưng niềm vui qua đi nhanh chóng, để lại một cảm giác trống rỗng. Bạn nhận ra mình đang làm một công việc không thực sự yêu thích, trong một môi trường không còn phù hợp, nhưng lại cảm thấy mắc kẹt vì đã “lỡ” đi theo con đường này quá lâu.
Sự nguy hiểm của việc để công việc chọn bạn là nó khiến bạn trở nên thụ động. Bạn chờ đợi cơ hội đến thay vì tự tạo ra chúng. Bạn dễ dàng hài lòng với sự ổn định tạm thời và ngại thay đổi. Điều này không chỉ giới hạn tiềm năng của bạn mà còn khiến bạn trở nên rất dễ bị tổn thương khi thị trường lao động thay đổi, khi công nghệ mới xuất hiện và những kỹ năng của bạn trở nên lỗi thời. Đã đến lúc cần một cách tiếp cận mới, một cách tiếp cận chủ động trong sự nghiệp.
Tư Duy Thiết Kế Sự Nghiệp Là Gì? – Biến Sự Nghiệp Thành “Sản Phẩm” Của Riêng Bạn
Tư duy thiết kế sự nghiệp là việc áp dụng những nguyên tắc cốt lõi của Tư duy thiết kế (Design Thinking) – một quy trình sáng tạo mà các nhà đổi mới tại Thung lũng Silicon và Đại học Stanford sử dụng để tạo ra những sản phẩm và dịch vụ đột phá – vào chính việc xây dựng cuộc đời và sự nghiệp của bạn.
Thay vì cố gắng tìm ra một “câu trả lời đúng” duy nhất cho câu hỏi “Tôi nên làm nghề gì?”, thiết kế sự nghiệp khuyến khích bạn xem sự nghiệp như một sản phẩm cần được liên tục nghiên cứu, lên ý tưởng, thử nghiệm và cải tiến. Nó giải phóng bạn khỏi áp lực phải có một kế hoạch hoàn hảo từ đầu. Triết lý cốt lõi của nó là: bạn không cần biết trước tương lai, bạn chỉ cần một quy trình tốt để xây dựng nó từng bước một. Quy trình này dựa trên sự tò mò, tư duy thiên về hành động, tái định hình vấn đề, sự nhận thức và sự hợp tác sâu sắc.
5 Giai Đoạn “Thiết Kế” Hành Trình Sự Nghiệp Độc Đáo
Hành trình thiết kế sự nghiệp của bạn sẽ đi qua 5 giai đoạn, một vòng lặp sáng tạo giúp bạn liên tục khám phá và xây dựng con đường phù hợp nhất.
Giai đoạn 1: Đồng Cảm (Empathize) – Thấu Hiểu “Người Dùng” Là Chính Mình
Bất kỳ sản phẩm tuyệt vời nào cũng bắt đầu từ việc thấu hiểu sâu sắc người dùng. Trong trường hợp này, người dùng chính là bạn. Giai đoạn này đòi hỏi bạn phải gạt bỏ những giả định và thực sự lắng nghe chính mình. Hãy trở thành một nhà nghiên cứu về bản thân. Bạn có thể bắt đầu bằng việc viết một “nhật ký công việc”, ghi lại xem những hoạt động nào khiến bạn cảm thấy tràn đầy năng lượng, và những hoạt động nào rút cạn sức lực của bạn. Hãy nhìn lại hành trình đã qua, xác định những khoảnh khắc bạn cảm thấy tự hào, vui vẻ và gắn kết nhất. Đâu là những giá trị cốt lõi mà bạn không muốn đánh đổi? Một sự nghiệp cân bằng, sự sáng tạo, sự giúp đỡ người khác, hay sự ổn định tài chính? Việc thấu hiểu sâu sắc những điều này sẽ là nền tảng vững chắc cho mọi quyết định sau này.
Giai đoạn 2: Xác Định (Define) – Đặt Tên Cho Vấn Đề Cần Giải Quyết
Sau khi đã có dữ liệu từ giai đoạn Đồng cảm, bạn cần chắt lọc chúng để xác định đúng vấn đề cần giải quyết. Một cách hiệu quả là định hình vấn đề của bạn dưới dạng câu hỏi “Làm thế nào tôi có thể…?”. Ví dụ, thay vì một nhận định tiêu cực như “Công việc của tôi thật nhàm chán”, hãy tái định hình nó thành một câu hỏi mở, khơi gợi giải pháp: “Làm thế nào tôi có thể kết hợp kỹ năng phân tích của mình với đam mê kể chuyện để công việc trở nên thú vị hơn?” hoặc “Làm thế nào tôi có thể tìm thấy nhiều không gian sáng tạo hơn trong vai trò hiện tại?”. Việc xác định đúng vấn đề sẽ giúp bạn tập trung năng lượng vào việc tìm kiếm những giải pháp đúng đắn.
Giai đoạn 3: Lên Ý Tưởng (Ideate) – Vẽ Ra Nhiều “Phiên Bản” Tương Lai
Đây là giai đoạn của sự sáng tạo không giới hạn. Mục tiêu là tạo ra thật nhiều ý tưởng về các con đường sự nghiệp khả dĩ, không phán xét chúng vội vàng. Một kỹ thuật nổi tiếng trong thiết kế cuộc sống là “Lập kế hoạch Odyssey” (Odyssey Plans). Hãy thử phác thảo ra ba phiên bản hoàn toàn khác nhau cho 5 năm tới của cuộc đời bạn.
- Kế hoạch 1: Con đường hiện tại của bạn, được phát triển và tối ưu hóa.
- Kế hoạch 2: Con đường bạn sẽ chọn nếu con đường thứ nhất đột nhiên biến mất (ví dụ: ngành của bạn bị thay thế bởi AI).
- Kế hoạch 3: Con đường “điên rồ” mà bạn sẽ làm nếu tiền bạc và những lời phán xét của người khác không phải là vấn đề. Bài tập này giúp bạn thoát khỏi những lối mòn tư duy, nhận ra rằng có rất nhiều phiên bản cuộc sống hạnh phúc và thành công khác nhau đang chờ bạn khám phá.
Giai đoạn 4: Thử Nghiệm (Prototype) – “Chạy Thử” Các Con Đường Sự Nghiệp
Đây là bước đi biến Tư duy thiết kế sự nghiệp trở nên khác biệt và thực tế. Thay vì nhảy vào một con đường mới một cách mù quáng, bạn sẽ tạo ra những thử nghiệm nghề nghiệp nhỏ, ít rủi ro để thu thập dữ liệu thực tế. Bạn không cần phải nghỉ việc để “thử” trở thành một nhà văn. Hãy bắt đầu bằng cách viết blog cá nhân, nhận một dự án viết lách tự do nhỏ. Bạn không cần phải đăng ký một khóa học Thạc sĩ đắt tiền để “thử” làm marketing. Hãy bắt đầu bằng cách thực hiện các cuộc “phỏng vấn thông tin”, tức là mời những người đang làm trong ngành marketing đi uống cà phê và hỏi họ về công việc thực tế hàng ngày. Hoặc bạn có thể tham gia một khóa học trực tuyến ngắn hạn, tình nguyện cho một dự án liên quan, hoặc đề xuất được hỗ trợ một phần trong một chiến dịch marketing tại chính công ty mình. Những nguyên mẫu (prototype) này là cách rẻ và nhanh nhất để bạn biết được một con đường có thực sự phù hợp với mình hay không.
Giai đoạn 5: Kiểm Tra và Tinh Chỉnh (Test & Iterate) – Học Hỏi Từ Chính Trải Nghiệm
Sau mỗi lần thử nghiệm, hãy dành thời gian để suy ngẫm. Bạn đã học được điều gì? Điều gì khiến bạn thích thú? Điều gì không như bạn tưởng tượng? Những thông tin quý giá này sẽ giúp bạn điều chỉnh lại các kế hoạch của mình. Có thể bạn nhận ra mình thích việc phân tích dữ liệu marketing hơn là việc sáng tạo nội dung. Tuyệt vời! Giờ bạn đã có một định hướng rõ ràng hơn để thiết kế thử nghiệm tiếp theo. Quá trình này là một vòng lặp liên tục: Đồng cảm -> Xác định -> Lên ý tưởng -> Thử nghiệm -> Kiểm tra. Sự nghiệp của bạn sẽ được xây dựng và hoàn thiện qua từng vòng lặp như vậy.
Lời Kết: Hãy Là Kiến Trúc Sư Cho Sự Nghiệp Của Bạn
Sự nghiệp không phải là một con đường thẳng tắp đã được vạch sẵn. Nó là một công trình phức tạp và đầy cảm hứng mà chính bạn là kiến trúc sư. Tư duy thiết kế sự nghiệp trao cho bạn bộ công cụ để ngừng việc trôi dạt vô định và bắt đầu chủ động xây dựng một hành trình có ý nghĩa, phù hợp với chính con người bạn. Nó loại bỏ áp lực phải tìm ra một câu trả lời hoàn hảo duy nhất và thay thế bằng một quy trình sáng tạo, linh hoạt và đầy năng lượng.
Tương lai nghề nghiệp của bạn là sản phẩm quan trọng nhất mà bạn từng thiết kế. Hãy bắt đầu ngay hôm nay bằng bước đầu tiên: hãy “đồng cảm” với chính mình. Hãy lắng nghe những gì bạn thực sự mong muốn, và can đảm phác thảo nên những phiên bản tương lai tuyệt vời đang chờ đợi bạn khám phá.
>>> Xem thêm bài viết: Adaptability – Năng Lực Xoay Chuyển Để Sống Còn Trong Thế Giới Việc Làm Biến Động
Tìm hiểu thêm nhiều bài viết hữu ích tại đây!
GIỚI THIỆU VỀ K-OUTSOURCING
Công ty cổ phần Giải pháp nhân sự và Tư vấn đầu tư K-Outsourcing Việt Nam là đối tác uy tín trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao động và giải pháp nhân sự cho các doanh nghiệp với hệ sinh thái hỗ trợ nâng cao. Các dịch vụ của K-Outsourcing bao gồm: Tuyển dụng lao động, cho thuê lại lao động, payroll, tư vấn phát triển nguồn lực.
Tìm hiểu thêm về K-Outsourcing: K-Outsourcing Việt Nam
