Mất Động Lực? Có Thể Bạn Đang Làm Việc Không Hợp Với ‘Nhịp Sinh Học’ Của Mình
3 giờ chiều. Bạn đã uống ly cà phê thứ hai, nhưng đầu óc vẫn nặng trĩu như đeo đá. Màn hình máy tính mờ đi trước mắt, và mọi công việc, dù là nhỏ nhất, cũng trở nên thật khó khăn. Bạn tự trách mình lười biếng, thiếu tập trung, và cảm giác tội lỗi cứ lớn dần. Nếu bạn thường xuyên trải qua cảm giác này, thì vấn đề có thể không nằm ở sự chăm chỉ hay động lực của bạn. Rất có thể, bạn đang vô tình tham gia vào một cuộc chiến vô hình: cuộc chiến chống lại chính nhịp sinh học của cơ thể mình. Việc cảm thấy kiệt sức nơi công sở và mất động lực làm việc đôi khi chỉ là một tín hiệu cho thấy bạn đang ép bộ não của mình làm việc hết công suất vào sai thời điểm trong ngày.
“Cuộc Chiến” Vô Hình Với Đồng Hồ: Khi Bạn Đi Ngược Lại Nhịp Sinh Học
Bên trong mỗi chúng ta tồn tại một chiếc đồng hồ sinh học cá nhân vô cùng tinh vi, hay còn gọi là nhịp điệu sinh học (circadian rhythm). Chiếc đồng hồ này vận hành theo một chu kỳ khoảng 24 giờ, điều khiển mọi thứ từ giấc ngủ, nhiệt độ cơ thể, việc sản xuất hormone cho đến mức độ năng lượng và sự tỉnh táo của chúng ta. Tuy nhiên, thế giới hiện đại, với khung giờ làm việc 9-to-5 cứng nhắc, được xây dựng dựa trên một giả định rằng tất cả mọi người đều có chung một nhịp điệu. Đây là một sự nhầm lẫn tai hại.
Khi bạn ép mình phải làm việc trái với nhịp điệu tự nhiên, cơ thể bạn sẽ phải gồng lên để chống chọi. Một người có xu hướng hoạt động về đêm bị buộc phải có mặt trong một cuộc họp quan trọng vào 8 giờ sáng sẽ giống như một vận động viên bị bắt chạy nước rút ngay khi vừa ngủ dậy. Ngược lại, một người có năng lượng cao nhất vào buổi sáng lại bị xếp lịch cho những công việc sáng tạo vào cuối buổi chiều, khi não bộ của họ đã bắt đầu mệt mỏi.
Hậu quả của cuộc chiến vô hình này là sự thiếu năng lượng làm việc triền miên, khả năng tập trung giảm sút, hiệu suất công việc thấp và nguy cơ mắc các chứng bệnh liên quan đến stress, burnout tăng cao. Bạn có thể cảm thấy mình đang sống trong một trạng thái “lệch múi giờ xã hội” (social jetlag), khi đồng hồ bên trong và đồng hồ bên ngoài không bao giờ đồng bộ.
Bạn Là “Chim Sơn Ca” Hay “Cú Đêm”? Khám Phá Chronotype Của Chính Mình
Khoa học gọi xu hướng tự nhiên của cơ thể bạn trong việc ngủ và thức là Chronotype. Nó phần lớn được quyết định bởi di truyền và không dễ dàng để thay đổi. Hiểu rõ chronotype của mình là bước đầu tiên để bạn ngừng chiến đấu và bắt đầu “hòa giải” với cơ thể. Mặc dù có nhiều cách phân loại chi tiết, chúng ta có thể tạm chia thành ba nhóm chính:
- Chim Sơn Ca (Morning Lark): Đây là nhóm người “dậy sớm, ngủ sớm”. Họ cảm thấy tỉnh táo và tràn đầy năng lượng nhất vào buổi sáng, thường là từ khoảng 8 giờ sáng đến 12 giờ trưa. Đây là thời điểm vàng để họ xử lý những công việc đòi hỏi tư duy phân tích, sự tập trung cao độ và ra quyết định. Năng lượng của họ sẽ giảm dần vào buổi chiều.
- Cú Đêm (Night Owl): Ngược lại với Chim Sơn Ca, các “cú đêm” rất khó khăn để thức dậy sớm và thường cảm thấy uể oải, thiếu minh mẫn vào buổi sáng. Năng lượng của họ bắt đầu tăng dần từ cuối buổi chiều và đạt đỉnh vào buổi tối, có thể từ 4 giờ chiều đến 10 giờ tối. Đây là lúc họ cảm thấy sáng tạo và làm việc hiệu quả nhất.
- Người Trung Gian (Third Bird): Đây là nhóm chiếm đa số dân số. Họ nằm đâu đó giữa Chim Sơn Ca và Cú Đêm. Năng lượng của họ thường tăng dần vào buổi sáng, đạt đỉnh vào khoảng gần trưa, sau đó sẽ có một đợt sụt giảm năng lượng tự nhiên vào đầu giờ chiều (cơn buồn ngủ sau bữa trưa), và có thể có một đợt tăng năng lượng nhẹ nữa vào cuối buổi chiều.
Để tự xác định chronotype của mình, hãy thử trả lời những câu hỏi sau: Nếu được hoàn toàn tự do, không bị báo thức hay công việc ràng buộc, bạn sẽ tự nhiên thức dậy và đi ngủ vào lúc nào? Bạn cảm thấy mình có thể giải quyết công việc khó nhất, đòi hỏi nhiều trí não nhất vào thời điểm nào trong ngày? Bạn thường cảm thấy uể oải, buồn ngủ nhất vào lúc nào? Câu trả lời trung thực cho những câu hỏi này sẽ hé lộ rất nhiều về nhịp điệu tự nhiên của bạn.
“Lướt Sóng” Năng Lượng: Cách Điều Chỉnh Công Việc Theo Nhịp Sinh Học Cá Nhân
Một khi đã hiểu rõ chronotype của mình, bạn có thể bắt đầu sắp xếp công việc theo nhịp sinh học để làm việc hiệu quả nhất. Nguyên tắc cốt lõi là: Hãy xếp đúng việc vào đúng thời điểm năng lượng.
- Đối với các Chim Sơn Ca: Hãy bảo vệ buổi sáng của bạn bằng mọi giá. Dành khoảng thời gian từ 8 giờ sáng đến trưa cho các công việc quan trọng nhất, các nhiệm vụ “ăn não” nhất (deep work). Hãy dời những cuộc họp không cần thiết, việc trả lời email hay các công việc hành chính ít quan trọng hơn vào buổi chiều, khi năng lượng của bạn đã giảm sút.
- Đối với các Cú Đêm: Hãy chấp nhận rằng buổi sáng không phải là thời điểm đỉnh cao của bạn và đừng tự trách mình. Hãy bắt đầu ngày mới một cách nhẹ nhàng: kiểm tra email, lên kế hoạch trong ngày, đọc tài liệu, hoặc làm những công việc có tính lặp lại. Dành dụm năng lượng và sự tập trung cho “khung giờ vàng” của bạn vào cuối buổi chiều và buổi tối để giải quyết những vấn đề phức tạp và công việc sáng tạo.
- Đối với Người Trung Gian: Hãy nhận biết và tận dụng hai đỉnh năng lượng của mình. Dành buổi sáng cho các công việc phân tích và lên kế hoạch. Sau giờ nghỉ trưa, khi cơn buồn ngủ qua đi, hãy tận dụng đợt năng lượng thứ hai cho các công việc đòi hỏi sự hợp tác, giao tiếp hoặc các nhiệm vụ sáng tạo.
Hãy thử áp dụng kỹ thuật “chặn năng lượng” (energy blocking) vào lịch làm việc của bạn. Thay vì chỉ chặn thời gian, hãy ghi chú rõ mức năng lượng: “9:00 – 11:00: Viết báo cáo (Năng lượng cao)”, “14:00 – 15:00: Trả lời email (Năng lượng thấp)”.
Đàm Phán Sự Linh Hoạt: Khi Nhịp Sinh Học Gặp Môi Trường Công Sở
Tất nhiên, không phải ai cũng có thể hoàn toàn tự do sắp xếp lịch trình của mình. Tuy nhiên, bạn vẫn có những cách để đàm phán và tối ưu hóa trong khuôn khổ cho phép.
Ngay cả trong một lịch trình 8 tiếng cố định, bạn vẫn có quyền ưu tiên và sắp xếp thứ tự các công việc trong ngày của mình. Hãy bắt đầu từ đó.
Khi đã xác định được quy luật năng lượng của mình, bạn có thể trao đổi với quản lý một cách xây dựng. Thay vì nói: “Em không thể làm việc hiệu quả vào buổi sáng”, hãy nói: “Em nhận thấy mình có khả năng tập trung và đưa ra các giải pháp sáng tạo tốt nhất vào khoảng 3 giờ chiều. Vì vậy, em xin phép được dành khung giờ đó để xử lý dự án X quan trọng này, nhằm mang lại kết quả tốt nhất có thể. Các công việc khác em sẽ sắp xếp vào buổi sáng. Anh/chị thấy vậy có được không ạ?”. Khi bạn trình bày vấn đề dưới góc độ hiệu suất và chất lượng công việc, người quản lý sẽ dễ dàng thấu hiểu và ủng hộ hơn.
Lời Kết: Hòa Hợp Với Cơ Thể Để Làm Việc Thông Minh Hơn
Mất động lực làm việc hay cảm giác kiệt sức không nhất thiết là dấu hiệu của sự yếu đuối hay thiếu đam mê. Đôi khi, đó chỉ đơn giản là tiếng kêu cứu của cơ thể khi bị buộc phải hoạt động trái với nhịp điệu tự nhiên của nó. Việc thấu hiểu và tôn trọng chronotype của chính mình là một trong những cách làm việc thông minh và nhân văn nhất.
Hãy ngừng cuộc chiến vô hình với chiếc đồng hồ của chính bạn. Hãy lắng nghe cơ thể, tìm ra nhịp điệu tự nhiên của mình, và bắt đầu “lướt trên những con sóng năng lượng” thay vì bơi ngược dòng. Khi bạn làm việc hòa hợp với nhịp sinh học, bạn không chỉ tăng hiệu suất làm việc và giảm stress công việc, mà còn sống một cuộc sống khỏe mạnh và trọn vẹn hơn.
>>> Xem thêm bài viết: Adaptability – Năng Lực Xoay Chuyển Để Sống Còn Trong Thế Giới Việc Làm Biến Động
Tìm hiểu thêm nhiều bài viết hữu ích tại đây!
GIỚI THIỆU VỀ K-OUTSOURCING
Công ty cổ phần Giải pháp nhân sự và Tư vấn đầu tư K-Outsourcing Việt Nam là đối tác uy tín trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ cho thuê lại lao động và giải pháp nhân sự cho các doanh nghiệp với hệ sinh thái hỗ trợ nâng cao. Các dịch vụ của K-Outsourcing bao gồm: Tuyển dụng lao động, cho thuê lại lao động, payroll, tư vấn phát triển nguồn lực.
Tìm hiểu thêm về K-Outsourcing: K-Outsourcing Việt Nam
